کنترل علائم حیاتی بدن (فشارخون، سطح اکسیژن خون، درجه حرارت بدن، ضربان قلب)

مهم ترین نشانه های حیات و زندگی(VS) vital signs (علایم حیاتی) بوده و توسط این معیارها می توان زندگی و مرگ یک انسان را اعلام کرد. 

علائم حیاتی

برای تعیین مرگ و زندگی افراد می توان از معیار علائم حیاتی استفاده کرد که در این مقاله قرار است به آنها پرداخته شود. عمده ترین مقیاس های بررسی مرتبط با سلامتی، درجه حرارت تنفس و سطح اکسیژن خون می باشند. این مقیاس ها، فشارخون، ضربان قلب، تنفس، نشانه اثربخشی عملکرد سیستم های گردش خون علایم حیاتی نامیده می شوند. امروزه ،اندوکرین است که به دلیل اهمیت درد به عنوان پنجمین علامت حیاتی خوانده می شود تا از غربالگری منظم و کنترل صحیح آن اطمینان حاصل شود.

هرگونه تغییر علائم حیاتی به صورت کاهش یا افزایش از حد نرمال، می تواند تهدید کننده حیات فردی باشد که سریعا باید توسط پزشک یا پرستار تشخیص داده شده و اقدامات ضروری به کار گرفته شود.

انواع علائم حیاتی

1-نبض (Palse)

جهش خون به واسطه انقباض عضله قلب به داخل شریان های محیطی قابل لمس را نبض می نامند که شاخص وضعیت جریان خون است. رایج ترین محل لمس نبض دربزرگسالان رادیال (مچ دست) و درنوزادان براکیال (داخل آرنج) است. البته مطمئن ترین محل بررسی نبض، شریان کاروتید در ناحیه گردنی است.

معمولا نبض رادیال لمس می شود، اما در شرایط حاد مانند شوک که این نبض به راحتی قابل بررسی نیست از نبض کاروتید (ناحیه گردنی) یا فمورال (شریان رانی) استفاده می شود. نبض براکیال بیشتر در کودکان بررسی می شود و سمع نبض اپیکال با گوشی در نوزادان و در مواردی که نبض رادیال غیرطبیعی یا نامنظم یا به سختی قابل لمس باشد یا بیمار از داروهای مؤثر بر ضربان قلب استفاده کند، به کار می رود. تعداد نبض طبيعي در يك انسان بزرگسال سالم و در حال استراحت حدود 100-60 عدد در دقيقه است.

2-تنفس (Respiration)

حیات انسان به توانایی اکسیژن رسانی به سلول ها و دفع دی اکسید کربن از آنها بستگی دارد. تنفس فرآیندی است که بدن برای تبادل گازها بین اتمسفر، خون و سلول ها به کار می برد. مرکز تنفس در ناحیه بصل النخاع مغز قرار دارد که کنترل غیرارادی تنفس را برعهده دارد. تعداد تنفس طبيعي در يك فرد بزرگسال سالم حدود 20-12 در دقيقه است كه بايد بدون صدا و منظم باشد.

تعداد تنفس دردقیقه

نوزادان بین زمان تولد تا یک ماه: 60 ـ 30

کودکان بین یک ماه تا 12 سال: 40 ـ 15

بزرگسالان (بالای 12 سال): 20 ـ 14

3-فشارخون (Blood pressure)

فشاری که دراثربرخورد خون به دیواره رگها وارد می شود فشارخون می گویند. فشارخون از دو جزء اساسی تشکیل می شود :

فشارخون سیتولیک یا ماکزیمم : به حداکثر فشار ایجاد شده از طرف قلب که بر دیواره سرخرگها وارد می شود، گویند.

 فشارخون دیاسیتولیک یا مینیمم : به حداقل فشار ایجاد شده از طرف قلب به دیواره ی سرخرگها گویند.

نکته : فشارخون یکی ازاصلی ترین معیارها برای بررسی وضعیت خون رسانی و عملکرد قلب می باشد. اندازه گیری فشارخون در منزل  در موزد بیمارانی با مشکلات زمینه ای قلبی عروقی ضروری است..

 فشار خون طبيعي در يك فرد بزرگسال:

فشارخون سيستوليك (حداكثر): 100  الي 140 ميلي متر جيوه

فشار خون دياستوليك (حداقل): 60 الي 90 ميلي متر جيوه

عوامل مؤثر بر فشارخون

• سن: فشارخون فرد بالغ با افزایش سن، افزایش می یابد. فشارخون مطلوب در بزرگسالان کمتر از 120/80 mmHg است.
• جنس: پس از بلوغ مردان فشارخون بیشتری دارند.
• تغییرات روزانه: اوایل صبح در کمترین مقدار، در غروب حداکثر است.
• داروها: در زمان کنترل فشارخون، پرستار باید از مصرف داروهای قلبی و یا ضدهیپرتانسیون آگاه باشد. مسکن های مخدر باعث کاهش فشارخون می شود.

4-میزان اشباع اکسیژن شریانی (O2 saturation)

میزان اشباع اکسیژن شریانی را می توان با دو روش تهاجمی و غیرتهاجمی اندازه گیری کرد. در روش تهاجمی با اخذ نمونه شریانی هپارینه و دستگاه ABG  کنترل SaO2  و در روش غیرتهاجمی توسط دستگاه پالس اکسیمتری SpO2 انجام می شود. بوسیله دستگاه پالس اکسیمتر علاوه بر SpO2، تعداد نبض نیز نشان داده می شود.

5-درجه حرارت بدن (Temperature)

درجه حرارت تفاوت میزان حرارت تولید شده توسط فرایندهای متابولیک و میزان حرارت از دست رفته در محیط است که توسط هیپوتالاموس (مرکز کنترل درجه حرارت بدن در مغز) کنترل می شود. درجه حرارت طبيعي بدن به طور معمول 37 درجه سانتيگراد در نظر گرفته مي شود. (بين 7/36 تا7/37 )

مکانیسم هایی که باعث از دست رفتن حرارت می شوند شامل تعریق بیش از حد، متسع شدن عروق، مهار تولید حرارت بدن (کاهش متابولیسم سلول) و مکانیسم هایی که باعث تولید حرارت می شوند شامل لرزش عضلانی، انقباض عروق ،افزایش تولید حرارت در بدن (افزایش متابولیسم سلول) می باشند.

محل های رایج اندازه گیری درجه حرارت

جهت کنترل درجه حرارت مرکزی با استفاده از وسایل تهاجمی در شریان ریه، مری یا مثانه کاتتر گذاشته می شود. درجه حرارت سطحی بدن در نواحی دهان، مقعد، زیر بغل و پرده صماخ (با تشعشع حرارت بدن به گیرنده حساس به مادون قرمز، درجه حرارت گرفته می شود و به دلیل آن که خون رسانی به پرده صماخ توسط شریانی است که به هیپوتالاموس خون رسانی می کند، نشان دهنده درجه حرارت مرکزی بدن است) گرفته می شود.

6-رنگ پوست (color of skin)

رنگ پوست در نژاد هاي مختلف متفاوت است. رنگ پوست را عموما مي توان به صورت هاي زير تقسیم بندی کرد:

طبیعی: سفيد ،سرخ،سياه و زرد در نژادهاي مختلف.

رنگ پريده (متمايل به سفيد) مي تواند بيانگر كاهش جريان خون باشد برافروخته (متمايل به قرمز) مي تواند نشانه افزايش جريان خون باشد 

كبود يا سيانوز (متمايل به آبي) بيانگر كاهش اكسيژن خون است.

 زرد ممكن است اشكال در كار كبد وجود داشته باشد.

7-مردمک چشم (Pupil)

 قطر،تقارن و واكنش مردمك ها به نور جزء علائم حياتي است .براي مثال مردمك تنگ – گشاد و يا نامتقارن نشانه بروز اشكال در نحوه عملكرد چشم يا دستگاه عصبي مركزي است .

مجموعه سلامت ارماطب، با تشکیل تیمی درمانی متشکل از پزشکان، پرستاران و متخصصین در زمینه های مختلف درمانی مفتخر است در زمینه های مختلف سلامت و درمان به کمک بیماران بشتابد و در رفع نیازهای درماتی آنها یاری رساننده باشد. از این رو، درصورت نیاز به کنترل علائم حیاتی می توانید این خدمات را به راحتی در منزل توسط پرستاران و پزشکان توانمند ارماطب دریافت کنید.