دیابت چیست

دیابت بیماری مزمن قند خون است . هورمون انسولین یکی از هورمون های تنظیم کننده ی قند خون است . هنگامی که غذا می خورید قند خون شما بالا می رود در نتیجه هورمون انسولین که از پانکراس ترشح می شود وارد خون شده و سبب کاهش قند خون می شود . 

این هورمون با عمل بر روی گیرنده های سلول باعث ورود قند به سلول ها می شود . دیابت انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت .

انواع دیابت چیست ؟

دیابت نوع 1 : دیابت نوع یک به دلیل اختلال در پانکراس است که باعث می شود هورمون انسولین را ترشح نکند در نتیجه قند خون بالا می رود . این نوع دیابت بیش تر مادر زادی هستند و یک نوع بیماری خود ایمنی تلقی می شوند زیرا در این نوع دیابت سلول های ایمنی بدن، سلول های پانکراس را که تولید هورمون انسولین می کنند را از بین می برد . 

دیابت نوع 2 : دیابت نوع دوم به دلیل اختلال در گیرنده های سلولی است که با وجود هورمون انسولین قند نمی تواند به سلول ها وارد شود به عبارتی می گویند گیرنده های سلولی سازش پیدا کرده و این هورمون بر آن ها اثر ندارد . این نوع دیابت بیش تر در بزرگسالان دیده می شود  و عوامل متعددی مثل تغذیه باعث بروز این دیابت می شوند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت .

دیابت بارداری : این دیابت در دوران بارداری اتفاق می افتد و یکی از خطرناک ترین نوع دیابت ها است به دلیل خطراتی که برای جنین و مادر ایجاد می کند . این نوع دیابت می تواند تا بعد از بارداری ادامه داشته باشد و یا این که بعد از مدتی بهبود یابد . 

علائم دیابت چیست ؟

دیابت نوع یک همانطور که گفته شد یک بیماری مادر زادی است که علائم آن در ابتدا به شدت رخ می دهد اما دیابت نوع دو از علائم خفیف شروع شده و تشدید می یابند . 

به طور کلی علائم دیابت عبارتند از :

• خشکی دهان

• کاهش وزن شدید

• تکرر ادرار :  به دلیل دفع زیاد گلوکز 

• تشنگی شدید 

• افزایش گرسنگی : به دلیل کاهش قند ورودی به سلول ها

• خستگی

• کاهش تمرکز و بی قراری

• احساس گزگز یا کرختی در دست ها یا پاها

• تاری دید : به دلیل کاهش قند در سلول های چشم 

• عفونت های مکرر : به دلیل افزایش قند خون و ایجاد محیطی مناسب برای باکتری و عوامل بیماری زا

• استفراغ و درد معده

چنانچه هر کدام از این عوامل را داشتید باید با پزشک خود مشور کنید و در صورت لزوم آزمایش های تشخیصی را انجام دهید .

عوامل ابتلا به دیابت کدامند؟

دیابت نوع دو که به آن دیابت بزرگسالی نیز گفته می شود یکی از بیماری هایی است که در سراسر جهان بسیاری از افراد به آن مبتلا می شوند به خصوص در ایران که بسیاری از افراد به آن مبتلا هستند .

دیابت نوع دو بر اثر عواملی همچون چاقی، کم تحرکی، تغذیه نامناسب می تواند ایجاد شود در برخی از افراد پیش زمینه ی ژنتیکی می تواند در بروز دیابت نوع دو تاثیر داشته باشد .

پیش دیابت چیست ؟

در برخی از افراد میزان قند خون از حد معمول بالا تر است اما به میزان دیابت نرسیده اند . این افراد مستعد دیابت نوع دو هستند و در صورتی که  پیشگیری نکنند به این بیماری مبتلا می شوند .

از عواملی که باعث پیشگیری و کنترل این بیماری می شود :

• کاهش وزن 

• ورزش 

• تغذیه سالم و مفید خصوصا آجیل و خشکبار

• کاهش استرس

• خواب کافی

چه کسانی به دیابت مبتلا می شوند؟

افرادی که بیشتر به دیابت نوع یک مبتلا می شوند :

• داشتن سابقه خانوادگی 

• آسیب به پانکراس ( مانند عفونت، تومور، جراحی یا تصادف )

• وجود اتوآنتی بادی ها (آنتی بادی هایی که به اشتباه به بافت ها یا اندام های بدن خود حمله می کنند یا همان بیماری خود ایمنی)

• استرس 

• قرار گرفتن در معرض بیماری های ناشی از ویروس ها

افرادی که بیشتر به دیابت نوع دو مبتلا می شوند :

• سابقه خانوادگی پیش دیابت یا دیابت نوع 2

• اضافه وزن داشتن

• داشتن فشار خون بالا

• داشتن کلسترول HDL پایین (کلسترول "خوب") و سطح تری گلیسیرید بالا

• عدم تحرک بدنی

• داشتن 45 سال یا بیشتر

• ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک

• داشتن سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی

• سیگاری بودن

چه غذایی باعث بالا رفتن قند خون می شوند ؟

نشاسته‌ها: غلات پاک شده مثل برنج سفید، آرد سفید و نان سفید، سیب زمینی سرخ شده

سبزیجات: سبزیجات کنسروی با مقدار زیادی افزودنی نمک، سبزیجات پخته شده با مقدار زیادی کره، پنیر و سس. ترشی و شور 

میوه‌ها: کمپوت‌ها یا دیگر میوه‌های کنسرو شده همراه شکر، انواع پاستیل، میوه‌های خشک‌شده، مربا و ژله، انواع آب‌میوه‌ها

پروتئین‌ها: گوشت سرخ شده، قسمت‌های چرب گوشت مثل دنده و قلوه‌گاه، سوسیس، کالباس و بیکن، پنیر پرچرب، انواع گوشت پرندگان با پوست، ماهی سرخ شده

لبنیات: شیر پرچرب، ماست پرچرب، خامه، پنیر پرچرب، بستنی پرچرب

چربی و شیرینی‌جات: هر ماده غذایی که حاوی چربی ترانس باشد 

نوشیدنی‌ها: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه تازه یا نوشیدنی‌های ترکیبی از آب‌میوه‌ها، چای شیرین، قهوه با شکر و کافی میت، نوشیدنی‌های انرژی‌زا

بهترین رژیم غذایی برای افراد دیابتی چیست ؟

برای افراد دیابتی رژیم غذایی مشخصی وجود ندارد ولی تغذیه این افراد باید با مطالعه ودقت باشد چرا که ابن بیماری بسیار حساس بوده و می تواند خطرات زیادی را به همراه داشته باشد .

نشاسته‌ها

بدن ما به کربوهیدرات نیاز دارد، ولی بهتر است آنها را با مطالعه انتخاب کنیم .

غلات کامل مثل برنج سبوبدار، جو دوسر، کینوآ

سیب زمینی شیرین کبابی

غذاهایی که با غلات کامل تهیه شده و شکر افزودنی ندارند

سبزیجات

سبزیجات تازه مانند اسفناج، کلم پیچ به‌صورت خام یا مختصری بخارپز یا کبابی

سبزیجات منجمد بخارپز

سبزیجات کنسرو شده (در صورتی که نمک اضافی نداشته باشند)

میوه‌ها

میوه‌ها بهتر است تازه مصرف شوند.

میوه‌های منجمد یا کنسرو شده که شکر افزودنی نداشته باشند.

مربا و مارمالاد کم شکر یا بدون شکر

پروتئین

پروتئین‌های گیاهی مثل حبوبات، خشکبار خام و توفو

ماهی یا غذاهای دریایی

گوشت مرغ یا سایر پرندگان 

تخم مرغ

لبنیات

از لبنیات کم چرب استفاده کنیم، در صورتی که می‌خواهیم لبنیات پرچرب مصرف کنیم، لازم است در حجم بسیار کم باشد.

شیر یک و نیم درصد چربی

ماست کم چرب

پنیر کم چرب

چربی‌ها و شیرینی‌جات

توجه داشته باشیم که خوردن مقدار زیاد آن افزایش وزن را به دنبال خواهد داشت و این موضوع، کار را برای کنترل دیابت دشوار می‌کند در نتیجه باید خوردن این نوع غذا ها کنترل شده باشد .

منابع طبیعی از روغن‌های گیاهی مانند دانه‌های روغنی (آفتابگردان)

غذاهایی که حاوی چربی امگا 3 هستند مثل ماهی‌ها

روغن هسته انگور، روغن زیتون و کانولا

نوشیدنی‌ها

آب ساده که طعم دار نشده باشد یا آب گازدار

چای تلخ شاید با یک برش لیمو

قهوه بدون شیر یا با شیر کم چرب و شیرین کننده مجاز

روش های تشخیصی دیابت

1- آزمایش قند خون پلاسما ( FBG ) :

در مقایسه با دیگر انواع آزمایش های قند خون تجویز این مورد از تست دیابت، در بین جوامع پزشکی بسیار متداول تر است. چرا که زمان مورد نیاز برای نتیجه گیری در آن به نسبت کوتاه تر از بقیه می باشد. برای انجام این تست لازم است افراد ناشتا باشند.

2- آزمایش دیابت از نوع تحمل گلوکز خوراکی :

این تست دیابت با اینکه زمان بیشتری را برای اعلام نتیجه نهایی نیاز دارد، اما از دقت بسیار بالاتری برخوردار است، به گونه ای که نتیجه به دست آمده از آن به مراتب قابل استناد تر می باشد. لازم به ذکر است که برای تشخیص دیابت حاملگی نیز از این نوع تست دیابت استفاده می شود. در این تست دیابت هم فرد باید ناشتا باشد به صورتی که ۸ ساعت قبل از انجام آزمایش چیزی نخورده باشد.

3- تست دیابت تصادفی :

یکی دیگر از تست های نشان دهنده قند خون، تست دیابت تصادفی است که بر خلاف دو آزمایش قبلی در هر زمان و ساعتی از روز انجام می گیرد، به طوری که ناشتا بودن در این تست دیابت اهمیت ندارد.

عوارض دیابت چیست ؟

از عوارض خطرناک دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر، درد قفسه سینه، حمله قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، تنگی عروق

• آسیب عصبی (نوروپاتی) که باعث بی حسی و سوزن سوزن شدن می شود که از انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می شود و سپس گسترش می یابد.

• آسیب کلیه (نفروپاتی) که می تواند منجر به نارسایی کلیه یا نیاز به دیالیز یا پیوند شود.

• آسیب چشم (رتینوپاتی) که می تواند منجر به نابینایی شود. آب مروارید، گلوکوم.

• آسیب پا از جمله آسیب عصبی، جریان خون ضعیف و بهبود ضعیف بریدگی ها و زخم ها است .

• عفونت های پوستی

• از دست دادن شنوایی

• افسردگی

• زوال عقل

• مشکلات دندانی

راه درمانی برای دیابت

واقعیت این است که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تنها با کنترل قند خون میتوان این بیماری را کنترل کرد.

درمان دیابت نوع 1

انسولین درمانی

ورزش

رژیم غذایی مناسب دیابت نوع ۱

درمان دیابت نوع 2

با کاهش وزن،  رژیم غذایی مخصوص دیابت نوع ۲، و ورزش.

داروهای دیابت (خوراکی یا تزریقی) زمانی که موارد فوق نتواند دیابت نوع ۲ را کنترل کند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دارو های مورد استفاده برای دیابت نوع دو :

دارو های دیابت نوع دو برای زنان باردار توصیه نمی شود و در صورت نیاز بهتر است با پزشک خود مشورت کنند .

داروهای دیابت نوع ۲ برای موارد زیر تولید می‌شوند:

افزایش تولید انسولین توسط لوزالمعده

کاهش میزان گلوکز آزاد شده از کبد

افزایش حساسیت (پاسخ) سلول‌ها به انسولین

کاهش جذب کربوهیدرات‌ها از روده

تخلیه آهسته معده، تا هضم غذا و جذب در روده به تاخیر بیفتد.

چگونه از دیابت پیشگیری کنیم ؟

برای پیشگیری از دیابت لازم است سبک زندگی خود را تغییر داده و یک سبک زندگی با رژیم غذایی سالم و ورزش داشته باشید . همینطور از دخانیات دوری کنید، خواب کافی داشته باشید و میزان استرس خود را کنترل کنید .

در آخر ارماطب با گرد آوری پزشکان و متخصصان مجرب با ارائه مقالات و مطالب مفید به کمک شما آمده. شما میتوانید با استفاده از این مطالب آگاهی خود را در زمینه های مراقبت های بهداشتی افزایش دهید.

مقالات مرتبط:

پرستاری از بیماران دیابتی

تزریق انسولین در منزل

درمان زخم دیابتی در منزل